Türkiye’de 2019 verilerine göre 673.925 kayıt ve onay kapsamında gıda işletmesi bulunuyor. Peki mühendislik bilimine göre gıda sektörü ne durumda?
Gıda sanayi dünyanın en büyük sanayilerinden biri; ülkemizin ise en büyük sanayi kolu. Üretilen sanayi ürünleri satışlarında, gıda sanayi tarafından üretilen ürünlerden yapılan satış miktarı yaklaşık yüzde 15 ile başı çekiyor. 2019 verilerine göre kayıt ve onay kapsamında 75.433 üretim, 321.246 satış, 277.246 toplu tüketim yeri var. Peki mühendislik bilimine göre gıda sektörü ne durumda?
Avrupa Komisyonu 2019 Yılı Türkiye İlerleme Raporu’na göre ülkemiz gıda güvenliği konusunda sınırlı ilerleme kaydetmiş, veterinerlik politikası ise henüz AB ile uyumlu hale gelememiş halde. Raporda tarımsal gıda tesislerinin iyileştirilmesi için ulusal plan geliştirilmesi konusunda ilerleme olmadığına ve gıda işletmelerinin kayıt ve onay işlemlerinde yeni kuralların uygulanması için önemli çalışmalara ihtiyaç duyulduğuna, yeni yiyecekler ve GDO konusunda ise uyumun henüz tamamlanamadığına vurgu yapılmaktadır. Gıda güvenliği kurallarına uyum konusunda ise etiketleme, katkı maddeleri ve saflık kriterleri, tatlandırıcılar, gıda takviyeleri ve enzimler gibi konularda ilerleme sağlandığı, gıda katkı maddeleri konusunda etiketleme ve spesifikasyonlar ile ilgili yönetmeliklerin yayımlandığı belirtilmektedir. Son olarak önümüzdeki yıl ülkemizden ulusal bir program ve bir izleme planı içerecek şekilde gıda işletmelerinin AB standartlarına uygun şekilde geliştirilmesinin beklendiği açıkça belirtilmekte.
Gelişmiş ya da gelişmekte olan toplumların tümünde gıdaya ilişkin hizmetler devletlerin vatandaşlarına sunduğu temel hizmetler kapsamında kabul edilmektedir. Gıda güvenliği zincirinde çiftlikten çatala kadar olan tüm aşamalarda izlenebilirliğin sağlanması bu hizmetin önemli unsurlardan birisidir. Güvenilir gıdaya erişim bir insanın en temel hakkıdır. Gıda ürünleri sağlığımızı doğrudan etkileyen etmenlerin başında gelmektedir. AB ülkeleri başta olmak üzere, dünyanın her yerinde tüketime sunulan gıdalar ve çevre konularında insanlar daha bilinçli hareket etmeye, hassasiyet göstermeye başlamışlardır. Günümüzde tüketiciler çevreyle dost ambalaj materyaline sahip, doğal, az işlem görmüş ya da hiç işlem görmemiş, güvenli üretildiğinden emin olduğu gıdalara yönelmektedir. Dünya nüfusunun hızla artması, çevre kirliliği, kaynak israfı, denetim ve eğitim yetersizliği, ekonomik güçsüzlük beslenme sorunlarını derinleştirmekte; güvenilir gıdaya erişimi ve su teminini zorlaştırmaktadır.
Bir taraftan tüketici talepleri, diğer taraftan ticaret kuralları ve oluşturulmakta olan gıda mevzuatı sektörü “Gıda Güvenliği Yönetim Sistemlerini” uygulamak zorunda bırakmaktadır. Son yıllarda ülkemizde gıda güvenliği yönetim sistemlerine yönelim oldukça fazladır. Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından gıda güvenliğine ilişkin olarak oluşturulan TS 13001 Standardı da HACCP sistemine dayalıdır. Ülkemizin gıda endüstrisinde büyük çaplı işletmelerin çoğu bu sistemlerin uygulanması konusunda titiz davranmaktadır fakat orta ve özellikle küçük çaplı işletmeler finansal kaynakların yetersizliği, konunun öneminin kavranmaması gibi nedenlerle ya bu sistemleri uygulayamamaktadır ya da para karşılığında belge satın alarak kâğıt üzerinde bu sistemler varmış gibi göstermektedir. Türkiye’nin nüfus ve yüzölçümü bakımından büyük bir ülke olması, sıcak iklim kuşağında yer alması, özellikle küçük çaplı üretim yapan kayıt ve kontrol dışı gıda işletmelerin fazlalığı, gıda kontrol ve denetim hizmetlerinin hem yetersiz hem de niteliksiz oluşu, riskli sayılabilecek geleneksel gıda tüketim alışkanlıklarının olması, toplumun ekonomik ve sosyal yapısı, azami teknik şart ve gerekliliklerin yerine getirilmemesi firmaların fazla kâr elde etme arzusu gibi durumlar gıda güvenliğini sağlama konusunda en büyük engelleri oluşturmaktadır. Öte yandan mevzuatla limitleri ve kullanım şekli belirlenmiş gıda katkı maddeleri, tarım ve veteriner ilaçlarının kontrolsüz ve limitlerinin üzerinde kullanımı en büyük tehlikelerden birini oluşturmaktadır. Tamamen kontrol altında bulunmayan ve yeterince denetlenmeyen gıda sanayi hastane kuyruklarındaki insan sayısını arttırmaya devam edecektir.
AGPAM’ın sizin için önerdiği çalışmaları okuyun.
Gıda sistemi sürdürülemez noktada. Çeşitli zorluklara karşı gıda sistemleri başarısız sınavlar veriyor. Bu sorun nasıl aşılabilir?
Ulusal Gıda Akademisi’nin merkezi Ankara’daki Zübeyde Hanım Gıda, Tarım ve Hayvancılık Enstitüsü olacak. AOÇ ise tamamen Enstitü’ye devredildi.
Gıda demokrasisi gıda sistemlerinin şekilllendirilmesine her yurttaşın aktif olarak katılımı ve katılabilirliğinin sağlanması gerektiğini savunan...
AGPAM’ın çalışma alanlarını ve gerçekleştirdiği çalışmaları inceleyin.
